Homologacje FIA - kompendium wiedzy

Homologacje FIA

Logo FIA Homologacje to temat spędzający sen z powiek wielu zawodników. Brak jednej metki lub naklejki na którymś z elementów bezpieczeństwa zawodnika może spowodować duże kłopoty podczas BK. O sytuacjach kuriozalnych krążą legendy. Wielu z nich można by było uniknąć, zapoznając się z dokumentami zamieszczonymi na stronach FIA (www.fia.com, w przypadku kartingu www.cikfia.com). Lektura kilkudziesięciu plików PDF, po kilkadziesiąt stron każdy, jest o tyle interesująca co wymagająca od zawodnika dużego samozaparcia. Z jednej strony możemy dowiedzieć się wielu rzeczy, o których zwykle nie mielibyśmy pojęcia, z drugiej jednak są to dokumenty napisane w języku angielskim i francuskim, z rozbudowanym, technicznym nazewnictwem, które po prostu odstraszają.

Zawodnik powinien przede wszystkim jeździć, a nie zajmować się homologacjami, dlatego też w poniższym poradniku spróbujemy w telegraficznym skrócie przedstawić najważniejsze zasady, które powinien poznać każdy. Choćby dla własnego bezpieczeństwa.

Podział homologacji

Loga BSI, Snell i SFI Zasadniczo najważniejszym i najprostszym podziałem homologacji jest ich podział ze względu na wyposażenie, które opisują. Homologacje dzielimy zatem na te zajmujące się kaskami, odzieżą niepalną, pasami bezpieczeństwa, systemem HANS oraz fotelami kubełkowymi. Dodatkowo wśród spisu wszystkich homologacji znajdziemy również te opisujące między innymi systemy gaśnicze.

Nie możemy również zapomnieć o sławnym załączniku „J” a w szczególności o artykule 253 tegoż dokumentu, który opisuje wyposażenie bezpieczeństwa. Znajdziemy w nim bardzo dużo ważnych informacji, począwszy od zasad konstruowania klatek bezpieczeństwa (które nota bene pozwalają na dużą dowolność w ich budowie) poprzez wyłączniki prądu i bezpieczne baki paliwa aż po zasady montowania przewodów hamulcowych czy paliwowych.

Nie ulega wątpliwości, że załącznik „J” jest lekturą obowiązkową dla każdego zawodnika planującego budowę bezpiecznego i zgodnego z przepisami samochodu sportowego. Przyjrzyjmy się jednak samym homologacjom.

Kaski

Naklejka homologacyjna FIA na kask Opisując zagadnienie homologacji kasków, na samym początku należy wspomnieć o organizacjach, które takowe homologacje tworzą i nadają. Jest to ważne z tego powodu, iż właśnie wśród homologacji na kaski występuje wiele takich, które nie zostały stworzone przez samą FIA, a są przez nią akceptowane. Organizacjami, których homologacje uznaje Międzynarodowa Federacja Samochodowa, są British Standards Institution, Snell Memorial Foundation oraz SFI Foundation. Zestawienie wszystkich homologacji akceptowanych przez FIA znajdziecie Państwo w tabelce poniżej.

Tabela z wykazem homologacji

Z tabeli wnioskować należy, że wszystkie kaski, które posiadają jedną z powyższych homologacji dopuszczone zostaną do wszystkich zawodów, gdzie wymagane jest homologowane wyposażenie bezpieczeństwa. Jak widać, większość homologacji ważna jest do odwołania. Zakładając, że intensywne użytkowanie kasku sprawia, iż nadaje się on do użytku (choćby ze względów higienicznych i estetycznych) przez 3 do 4 lat, można z całą pewnością założyć, że zakupione kaski nie stracą decyzją FIA swojej homologacji w trakcie ich używania.

Jedną z kwestii, o którą często pytają klienci, jest możliwość dorobienia klipsów HANS do homologowanych kasków, zakupionych np. przed wejściem tego standardu do wielu serii wyścigowych i rajdowych. Pragniemy zapewnić, że istnieje taka możliwość poprzez odesłanie kasku do sklepu. Nasi pracownicy odeślą produkt wraz z odpowiednią adnotacją do producenta, który w warunkach fabrycznych, dokona niezbędnych przeróbek. Oczywiście taka usługa kosztować nas będzie kilkaset złotych, jednak poniesiony koszt wydaje się stosunkowo niewielki w porównaniu do cen nowych kasków wraz z fabrycznie zainstalowanymi klipsami HANS. Po powrocie z fabryki, kask nie traci swoich właściwości ochronnych i jest tak samo przystosowany do użytkowania z kołnierzem, jak kaski fabrycznie posiadające takowe klipsy, co potwierdza odpowiednia srebrna naklejka FIA z hologramem.

Kolejną ważną kwestią, o którą pyta wielu klientów, jest możliwość malowania kasków. Kwestię tą dość jednoznacznie regulują zapisy załącznika „L” do Międzynarodowego Kodeksu Sportu FIA, gdzie przeczytać możemy: "Ponieważ farba może wejść w reakcje z materiałem, z którego wykonany jest korpus kasku i wpłynąć na jego właściwości ochronne, kask może być pomalowany lub udekorowany wyłącznie z przestrzeganiem zaleceń i ewentualnych ograniczeń producenta. Może to być wykonane wyłącznie farbą wymienioną przez producenta (farby akrylowe schnące na wolnym powietrzu, lakiery poliuretanowe lub inne) i przez lakiernika zatwierdzonego przez producenta."

Pamiętajmy, aby nie używać farb wymagających wypalania oraz aby zadbać o odpowiednie zabezpieczenie naklejek homologacyjnych. Brak widocznej naklejki oznaczać będzie utracenie przez kask homologacji. Jeśli koniecznie chcemy posiadać wyróżniający się kask, wybierzmy produkt pomalowany fabrycznie lub zdecydujmy się na jego oklejenie zgodnie z zaleceniami producenta.

Pasy bezpieczeństwa

Naklejka homologacyjna FIA na pasy Sam dobór pasów, zgodnie z homologacją, jest sprawą dość prostą. Jeśli samochodu chcemy używać na co dzień, lecz ma on również służyć we wszelkiego rodzaju KJS-ach, sugerujemy wybór pasów z homologacją ECE, czyli taką samą, jaką posiadają pasy fabrycznie montowane w autach cywilnych.

Jeśli jednak poważnie myślimy o sporcie motorowym, jedynym wyjściem są pasy FIA z homologacją 8854-93 lub 8854-94. Pasy te powinny mieć minimum cztery punkty mocowania, co oznacza, iż powinny być wyposażone minimum w jeden pas biodrowy, dzielący się na pół, na dwa paski biodrowe (mocowane po bokach foteli) oraz dwa pasy ramieniowe (wychodzące za fotel kierowcy w stronę tylnej części samochodu).

Daty ważności pasów, po której tracą one swoją homologację, należy szukać na naszywkach producenta. Informacja ta znajduje się zarówno na naszywce identyfikacyjnej (mniejszej), jak i na naszywce homologacyjnej (większej). Ostatni rok ważności pasów znajduje się po frazie „not valid after” („nie ważne po”). Dodatkowo obydwie naszywki posiadają coś na kształt samochodowego kodu VIN. Kod ten dość dokładnie opisuje dane pasy, podobnie jak VIN opisuje wyposażenie samochodu. Kod ten ma następujący wzrór: FIA X-000.Y/98. Pierwsze trzy litery oznaczają, iż dane pasy homologowane są przez Międzynarodową Federację Samochodową. Litera „X” w rzeczywistości przybierać może formę liter B, C lub D. Litera B oznacza, iż ciało kierowcy ma kontakt z czterema pasami, litera C to pięć pasów w kontakcie z ciałem zawodnika, zaś litera D to sześć pasów. Kolejne trzy cyfry to numer homologacji nadany przez FIA. Po kropce znajduje się litera, która na prawdziwej naszywce może przybierać formę litery T lub P. Określają one typ klamry. T to klamra przekręcana (turning) zaś P to klamra otwierana na przycisk (press). Ostatnie dwie cyfry to rok homologacji pasów.

O ile zakup samych pasów nie powinien być skomplikowany, o tyle ich prawidłowy montaż, zgodny z homologacją oraz załącznikiem „J” może przysporzyć sporych problemów. Jak się okazuje, często najcięższym do spełnienia wymogiem jest zachowanie odpowiednich kątów ich rozchodzenia się do punktów mocowań. Sprawę tą bardzo przejrzyście reguluje załącznik. Generalnie najbezpieczniejszym i zarazem najłatwiejszym sposobem montażu pasów jest ich przyczepienie do seryjnych punktów mocowania pasów cywilnych. Jeśli jednak budowa samochodu nie pozwala nam zachować odpowiednich kątów przy wykorzystaniu oryginalnych mocowań, możemy je, zgodnie z instrukcjami zawartymi w załączniku „J”, zamontować do klatki bezpieczeństwa bądź do punktów mocowań wykonanych zgodnie z zaleceniami FIA.

Odzież niepalna

Naklejka homologacyjna FIA na kombinezony Zgodnie z zapisami przytaczanego już załącznika "L": "Wszyscy kierowcy i piloci biorący udział w zawodach na torze, w wyścigach górskich, w odcinkach specjalnych podczas rajdów i rajdów terenowych, wpisanych do Międzynarodowego Kalendarza Sportowego muszą nosić kombinezon jak również rękawice (nieobowiązkowe dla pilotów), długą bieliznę, kominiarkę, skarpety i buty homologowane zgodnie z normą FIA 8856-2000."

Homologacja 8856-2000 jest jedyną, dopuszczoną przez Międzynarodową Federacje Samochodową, która opisuje wymagania co do sportowej odzieży. W związku z powyższym, jeśli planujemy start w imprezach wyższej rangi, gdzie wymagany jest homologowany ubiór, wszystkie jej części powinny mieć naszywki potwierdzające ich zgodność z zapisami homologacji 8856-2000. Naklejka homologacyjna FIA na bieliznę, rękawice i buty

Uzyskanie homologacji FIA dla odzieży poprzedzone jest, jak zresztą w wypadku całego osprzętu bezpieczeństwa, odpowiednimi testami w certyfikowanych do tego instytucjach. Testy na ognioodporność warstwy zewnętrznej, przewodnictwo cieplne, odporność mechaniczną, ognioodporność czy wytrzymałość na rozciąganie szwów oraz nici przeprowadzane są zgodnie z odpowiednimi procedurami określonymi w restryktywnych normach ISO (Międzynarodowej Organizacji Normalizacyjnej). Opisanie w tym miejscu każdej procedury mijałoby się z celem, jednak należy stwierdzić, iż przejście przez sito testów gwarantuje użytkownikom homologowanej odzieży wysoki stopień bezpieczeństwa. Dodatkowo każdy producent, który uzyskał homologację FIA na odzież, zobowiązuje się do niewprowadzania zmian w konstrukcji danego produktu (zakres minimalnych zmian, dopuszczonych przez FIA określa załącznik V do homologacji 8856-2000) a Międzynarodowa Federacja Samochodowa ma prawo do wyrywkowego sprawdzania jakości zatwierdzonych przez siebie produktów.

Homologacja 8856-2000 ważna jest do odwołania. Pamiętajmy jednak, że sprzęt nie może nosić oznak nadmiernego zużycia. Dziury w zewnętrznym poszyciu kombinezonu czy przetarte rękawice na pewno nie przejdą BK (Badania Kontrolnego odbywającego się przed każdymi zawodami). Kontrowersyjną kwestią wydaje się być nanoszenie na zewnętrzną część kombinezonu wszelkiego rodzaju naszywek i haftów reklamowych. Zgodnie z załącznikiem I homologacji 8856-2000 należy pamiętać, że wszystkie tego typu aplikacje reklamowe na kombinezon, powinny być przyszywane tylko do najbardziej zewnętrznej warstwy kombinezonu, za pomocą niepalnych nici spełniających normy ISO określone w załączniku.

Fotele kubełkowe

Naklejka homologacyjna FIA na fotele W przypadku foteli, FIA posiada dwie homologacje – 8855-1999 oraz 8862-2009. Oczywiście, tak samo jak w przypadku odzieży, procedura homologacyjna foteli jest dość skomplikowana. Tym razem są to tak zwane testy dynamiczne, w których fotel musi wytrzymać określone w dokumentach homologacyjnych opóźnienia w sytuacji symulowanych uderzeń czołowych, bocznych oraz tylnych.

Okres ważności obydwu homologacji jest różny. Starsza homologacja 8855-1999 ważna jest przez 5 lat od momentu wyprodukowania danego fotela, z możliwością przedłużenia homologacji o kolejne dwa lata w przypadku zatwierdzenia używanego fotela przez producenta, co ma potwierdzać dodatkowa naklejka na fotelu. Kubły zatwierdzone w nowszej homologacji 8862-2009 homologowane są na 10 lat bez możliwości przedłużenia ważności.

Naklejki homologacyjne znajdujące się na fotelach określają zarówno miesiąc, jak i rok produkcji danej sztuki. Niestety, zarówno model fotela zgodnego z homologacją 8862-2009, wyprodukowany w styczniu 2010 roku, jak i ten sam model wyprodukowany w grudniu 2010, będą ważne tylko do końca 2020 roku, bez względu na miesiąc ich produkcji. W przypadku homologacji 8855-1999 5 lat liczy się od faktycznej daty produkcji. Należy pamiętać, że fotele, które przeszły poważny wypadek, tracą homologację i nie powinny być używane w sporcie.

Wymogi odnośnie montażu foteli określone zostały bardzo dokładnie w treści załącznika „J” i nie będziemy tutaj zgłębiać tego tematu.

HANS

Naklejka homologacyjna FIA na HANS Homologacje FIA 8858 określają wszystkie techniczne wymogi stawiane zarówno kołnierzowi HANS, jak i paskom łączącym kask z kołnierzem oraz klipsom HANS montowanym do kasku, o których mowa była wyżej, w części poświęconej właśnie im. Homologacje nie wspominają nic o dacie ważności kołnierzy, stąd są one ważne do odwołania.

O ile z samym kołnierzem HANS nie wiążą się żadne kwestie sporne, o tyle zasady bezpiecznego korzystania z niego są dość rozbudowane. Jest to związane przede wszystkim z kwestią odpowiednich pasów, wspomagających prawidłową pracę kołnierza. Oprócz zwykłych homologowanych pasów 3-calowych występują również specjalne wersje z dopiskiem „For HANS use only”. Są to produkty ze zwężeniami w pasach ramionowych, by lepiej pracowały z kołnierzem oraz tzw. pasy 8-punktowe, które posiadają aż cztery pasy ramionowe (dwa przylegające do ciała oraz dwa przechodzące nad kołnierzem, które przytrzymują go w odpowiedniej pozycji). Zasady montowania wszystkich typów pasów opisane i zilustrowane zostały w „Instrukcji prawidłowego użytkowania kołnierzy HANS”.

Zakończenie

Jak widać, temat homologacji zatwierdzonych przez Międzynarodową Federację Samochodową, jest bardzo obszerny. W powyższym artykule próbowaliśmy skondensować wiedzę do niezbędnego minimum, potrzebnego każdemu zawodnikowi.

Więcej informacji na ich temat znajduje się na stronach PZM oraz FIA.