Instrukcja prawidłowego użytkowania kołnierzy HANS

Jak prawidłowo używać kołnierzy HANS?

Head and Neck Support W związku z bezwzględnym wymogiem stosowania systemu HANS (Head and Neck Support) od 2011 roku w Rajdowych Samochodowych Mistrzostwach Polski, a od 2012 roku również w Rajdowym Pucharze Polski, sklep www. RallyShop.pl opracował instrukcję prawidłowego użytkowania kołnierzy HANS.

Poniższa instrukcja została opracowana na bazie "Guide for the use of HANS in international motor sport" dokumentu wydanego przez FIA w dniu 01.07.2007. Z oryginalną wersją dokumentu można zapoznać się na stronach FIA.

Wybór kołnierza HANS

Kołnierze HANS występują nie tylko w różnych rozmiarach, lecz również w różnych wersjach wychylenia ramion względem kołnierza. Zaleca się konsultacje z producentem bądź dostawcą systemu, w celu ustalenia najlepszego rozwiązania dla danej dyscypliny motosportu i stosowanego samochodu.

Jakich pasów stosować z kołnierzem HANS

Pkt. 1 Pasy bezpieczeństwa powinny być homologowane przez FIA. Usilnie zaleca się używanie 6-punktowych pasów posiadających homologację 8853/98. Pasy nie powinny posiadać systemu ASM (Anti SubMarining – system zapobiegający wysuwaniu się ciała kierowcy pod pasem biodrowym podczas uderzenia), z wyjątkiem pasów 4-punktowych, gdzie system ten jest stosowany i może wpływać korzystnie na pracę kołnierza.

Homologowane pasy powinny mieć szerokość 75 mm (3") lub, w przypadku pasów oznaczonych jako "for HANS use only", mogą one posiadać pasy o szerokości 50 mm (2").

Pkt. 2 Klamry na pasach ramionowych, regulująca długość tychże, powinna znajdować się na ramionach kołnierza nie wyżej niż 70mm od dolnej krawędzi tych ramion. Ukazuje to rycina nr 1. Zasada ta nie obowiązuje w przypadku 8-punktowych pasów bezpieczeństwa z podwójnymi pasami ramionowymi na każde ramię, które omówione zostały w punkcie 5. Rycina 1

Pkt. 3 Punkty mocowania pasów ramionowych winny być tak rozmieszczone by umożliwić symetryczne schodzenie się pasów za fotelem względem w jego centralnej osi. Pasy powinny schodzić się do wspominanej osi pod kątem 20-25 stopni, co ukazuje rycina 2.
Rycina 2

By otrzymać prawidłowe kąty schodzenia się pasów, należy posłużyć się czterema tabelkami poniżej. Kalkulacje zostały poczynione dla czterech rozmiarów kołnierza (od 120 do 180 mm), dla pasów o szerokości 75 mm (wyniki dla pasów 50 mm znajdują się w nawiasach). Wyniki poprzedzone znakiem minus oznaczają, że pasy muszą się swobodnie krzyżować między fotelem a punktami mocowania. Poniższe wartości powinny być ściśle przestrzegane z zachowaniem tolerancji +/- 20 mm. Do własnych kalkulacji należy brać również pod uwagę ruchy pasów w mocowaniach.

Wartości zaznaczone na czerwono oznaczają sytuację, gdzie szerokość pasów jest większa niż sugerowany odstęp między nimi. W takim wypadku zaleca się montaż pasów obok siebie, by zapobiec ich nakładaniu się na siebie. Stąd też sugeruje się dodatkowo zachować między nimi odstęp równy ich szerokości. Jeśli wartość zaznaczona na czerwono jest poprzedzona znakiem minus, pasy powinny się krzyżować.

Tabele 1-4. Kliknij, aby powiększyć.

Objaśnienia: Z - rozmiar kołnierza HANS (ukazane zarówno na rycinie 2, jak i 3);X - dystans pomiędzy tylną krawędzią kołnierza HANS a punktem mocowania pasów (ukazane na rycinie 2) Y- odległość między centralnymi osiami pasów w miejscach ich mocowania do samochodu (ukazane na rycinie 2) Rycina 3

Pkt. 4 Tylna część pasów ramionowych powinna opadać w dół od punktu najbardziej wysuniętego do tyłu kontaktu kołnierza i pasów do punktu mocowania pasów. Preferowanym kątem opadania jest 20st. między linią pasów a linią poziomą wyznaczaną z punktu kontaktu kołnierza i pasów. Kąty między 0 a 20st. również są akceptowane. Prawidłowe kąty rozchodzenia się wszystkich pasów w przypadku użycia kołnierza systemu HANS ukazuje rycina 4.
Rycina 4

Zgodnie z artykułem 253/6 załącznika "J" do Międzynarodowego Kodeksu Sportu FIA, ważnym jest przeciwdziałanie bocznym przesunięciom punktów mocowań pasów poprzez zastosowanie odpowiednich zabezpieczeń.

Pkt. 5 System podwójnych pasów ramionowych (pasów 8-punktowych): system pasów, w których występują cztery pasy ramionowe (po dwa na każde ramię), jest homologowany przez FIA i może być z powodzeniem używany wraz z kołnierzem HANS. W takim przypadku, szerszy pas (pas ramionowy), mający styczność z ciałem zawodnika, należy założyć pod kołnierz HANS. Pas węższy (pas HANS) należy poprowadzić na ramionach kołnierza. Bardzo ważne jest, aby pas HANS równie mocno przytrzymywał zawodnika jak jego pas ramionowy. Rycina 5 przedstawia budowę podwójnych pasów ramionowych). Rycina 5

We wszelkich formułach oraz innych samochodach, gdzie długość pasa ramionowego, liczona od punktu najbardziej wysuniętego do tyłu kontaktu kołnierza i pasów do punktu mocowania pasów, jest krótsza niż 200mm, punkty mocowania pasów ramionowych powinny znajdować się 60mm (+/- 15mm) poniżej punktów mocowania pasów HANS. Prawidłowy montaż pasów w takim przypadku ilustruje rycina 6. Rycina 6

W samochodach zamkniętych oraz innych samochodach, gdzie długość pasa ramionowego, liczona od punktu najbardziej wysuniętego do tyłu kontaktu kołnierza i pasów do punktu mocowania pasów, jest dłuższa niż 200mm, punkty mocowania pasów ramionowych powinny znajdować się na tej samej wysokości, co punkty mocowań pasów HANS. Prawidłowy montaż pasów w takim przypadku ilustruje rycina 7.
Rycina 7

W obydwu powyższych przypadkach pas HANS powinien być zamocowany według tych samych zasad, które zostały przedstawione w punktach 2 i 3.

Jeśli pasy HANS oraz pasy ramionowe zainstalowane są na tej samej belce klatki bezpieczeństwa, pasy HANS winne znajdować się w odległościach określonych w tabelach od 1 do 4. W tym przypadku pasy HANS powinny znajdować się wewnątrz odcinka pomiędzy punktami mocowań pasów ramionowych. Pasy ramionowe mogą wyjątkowo w tym przypadku znajdować się w większych odległościach parametru Y niż te określone w tabelach od 1 do 4. Pasy ramionowe powinny nadal zbieżnie i symetrycznie zbliżać się do siebie. Jeśli jednak nie jest to możliwe, mogą być one poprowadzone równolegle, nigdy jednak nie mogą być one prowadzone rozbieżnie.

Gdy używamy systemu podwójnych pasów ramionowych, zachowany musi pozostać minimalny dystans (B) pomiędzy dolną krawędzią kołnierza a klamrą spinającą pasy ramionowe i pasy HANS na każdym z ramion. Sytuację tą pokazuje rycina 8, minimalny wymagany dystans ukazuje odcinek B. Rycina 8

Minimalny dystans ukazany na rycinie jako odcinek B powinien być obliczany według następujących zasad:

- zawodnik powinien siedzieć w fotelu z założonym kaskiem, kołnierzem HANS oraz powinien być zapięty we wszystkie pasy.

- zawodnik powinien pochylić głowę do przodu najdalej, jak tylko potrafi. W tej pozycji zmierzony powinien zostać odcinek oznaczony na rycinie jako A.

- minimalny dystans odcinka B= 100mm – długość zmierzonego odcinka A.

UWAGA! Jeśli siedząc w fotelu, będąc zapiętym w pasy, z prawidłowo założonym kołnierzem HANS połączonym z kaskiem i nie jesteśmy w stanie naprężyć pasków systemu HANS, oznacza to, że są one zbyt długie. W takiej sytuacji system HANS nie działa prawidłowo, paski nie przenoszą sił uderzenia na kołnierz. W takim przypadku należy zaopatrzyć się w krótsze, niż standardowo dołączane przez producenta, paski systemu HANS.

Przygotowanie kołnierza HANS

Pkt. 1 Górna powierzchnia kołnierza powinna być pokryta gumą o wysokim współczynniku tarcia z dolną częścią pasów. Jeśli kołnierz został pomalowany (tylko zgodnie z wytycznymi producenta na ten temat), guma, o której mowa, powinna zostać nienaruszona oraz niepokryta żadnym środkiem w celu zachowania jej właściwości ciernych. Każdy pomalowany kołnierz HANS powinien być pokryty farbami spełniającymi wymagania ognioodporności określone w homologacji FIA 8858-2002. Stan nagumowanej powierzchni powinien być stale monitorowany – żadne złamania, obdarcia, rozdarcia i inne uszkodzenia nie będą akceptowane. W przypadku próby naprawy powierzchni, powinna ona odbywać się według ścisłych zaleceń producenta.

Pkt. 2 Zaleca się, aby struktura kołnierza HANS w kontakcie z ciałem zawodnika była dla niego komfortowa. Wszelkiego rodzaju zatwierdzone pianki, poduszki żelowe i powietrzne są dopuszczone pod warunkiem posiadania przez nie ognioodpornej warstwy zewnętrznej. Maksymalna grubość wszelkich wstawek poprawiających komfort zawodnika ustalona została na 15 mm. W przypadku zastosowania poduszek powietrznych, zalecane jest przymocowanie za pomocą dwustronnej taśmy samoprzylepnej cienkiej poduszki żelowej do dolnej powierzchni ramion kołnierza. W przypadku rozerwania poduszki powietrznej pozostanie dodatkowa warstwa ochronna, zapewniająca komfort zawodnikowi.

Zagłówek i otoczenie kokpitu w przypadku stosowania systemu HANS

Aby być pewnym zgodności fotela z kołnierzem systemu HANS, powinna zostać zachowana odległość pomiędzy tylną krawędzią kołnierza a tylną krawędzią zagłówka. Minimalna odległość to 25 mm. O ile to możliwe kołnierz HANS i zespolony z nim kask powinien nie mieć żadnej styczności z oparciem i górną krawędzią siedzenia.

Kask w przypadku stosowania systemu HANS

Pkt. 1 W przypadku używania kołnierza HANS kask powinien posiadać homologację FIA 8858-2002 lub 8860-2004 (lub nowsze) oraz odpowiednie klipsy (zapięcia) do spięcia poprzez paski kołnierza i kasku.

Pkt. 2 Rozmieszczenie klipsów powinno być zgodne z homologacją FIA 8858-2002. Zaleca się używanie kasków wyposażonych przez producenta w klipsy jako wyposażenie fabryczne. Potwierdza to odpowiednia srebra naklejka FIA wraz z hologramem.

Pkt. 3 Oryginalnie zainstalowane klipsy nie powinny być demontowane na czas malowania kasku. W przypadku demontażu klipsów, powinny one następnie zostać prawidłowo założone przy użyciu związków chemicznych blokujących gwint klipsów.

Paski kołnierza HANS

Pkt. 1 Dwa paski kołnierza powinny zostać wyregulowane do tej samej długości.

Pkt. 2 Nie zaleca się regulacji długości pasków do bardzo krótkich i ścisłych odległości. Nominalna długłość to 150mm. Tolerancja +/- 25 mm jest akceptowalna. Odległość ta powinna być mierzona od krawędzi kołnierza HANS do punktu mocowania paska do skorupy kasku.

Pkt. 3 Stan pasków kołnierza, uchwytów mocujących oraz śrub zabezpieczających powinien być ściśle monitorowany. Wymiana tych części systemu HANS powinna być dokonywana bezzwłocznie po zaobserwowaniu wszelkich objawów zniszczenia.

Awaryjne opuszczanie samochodu z systemem HANS

Zaleca się przećwiczenie szybkiego opuszczania samochodu wraz z założonym systemem HANS w całym wyposażeniu wyścigowym (włączając w to odzież, kierownicę, system łączności i system doprowadzania napojów). Pozwoli to wyćwiczyć niezbędne odruchy w trakcie awaryjnej ewakuacji podczas wypadku. Wszelkie otwory i krawędzie, o które zahaczyć może kołnierz HANS podczas awaryjnego opuszczania samochodu, powinny być w miarę możliwości wypełnione lub usunięte.

Używanie kołnierza HANS podczas jazdy w ruchu cywilnym

Używanie kołnierza HANS nie podłączonego do odpowiedniego kasku jest niebezpieczne. Również tam, gdzie podczas rajdu kask jest nieużywany (np. na drogach dojazdowych), kołnierz HANS powinien być zdejmowany.

Zniszczenia powypadkowe

Po ciężkim uderzeniu, podczas używania kołnierza HANS, zaleca się zastąpienie zarówno kołnierza jak i kasku nowym. Poszczególni producenci mogą przeprowadzać inspekcje stwierdzające czy dany kask oraz kołnierz odniósł dyskwalifikujące je zniszczenia podczas mniej poważnych wypadków.